Nauka Obywatelska w sojuszu FORTHEM

Od 2019 roku naukowcy i studenci z Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Jyvaskyla i Uniwersytetu w Walencji w ramach działalności Pracowni Wielojęzyczności FORTHEM współpracują tworząc model nauki obywatelskiej i pilotując go w szkołach.

Obywatelska nauka to innowacyjne podejście do prowadzenia badań naukowych, które ma za zadanie włączać obywateli w działania naukowe, co z jednej strony przyczynia się do poszerzania możliwości wytwarzania wiedzy, a z drugiej do wzrostu zaufania do badań naukowych. W projekcie FORTHEM stosowane jest podejście radykalne, które zakłada udział obywateli (uczniów) we wszystkich etapach procesu badawczego. Wprowadzenie takich działań w szkole ma niebagatelną wartość edukacyjną, ponieważ pozwala uczniom zapoznawać się z naukowymi sposobami wytwarzania wiedzy na wczesnym etapie.

W dniach 10-12 maja 2022 r. Uniwersytet Opolski gościł przedstawicieli Uniwersytetu w Jyvaskyla oraz przedstawicieli Uniwersytetu w Walencji, którzy zaangażowani są w rozwijanie modelu nauki obywatelskiej w szkołach. Oprócz pracowników naukowych oraz studentów w delegacji znalazły się również dwie nauczycielki i cztery uczennice ze szkoły Mankola, która jest zaangażowana w pilotowanie nauki obywatelskiej jako szkoła partnerska Uniwersytetu Jyvaskyla. W napiętym harmonogramie wizyty znalazły się wizyty w opolskich szkołach i muzeach, sesja dyskusyjna w ramach Central European International Week oraz spotkanie z dr Elżbietą Szymańską-Czaplak, dziekanką Wydziału Filologicznego UO.

Pierwszy i drugi dzień wizyty goście spędzili w opolskich szkołach. We wtorek była to Szkoła Podstawowa TAK im. Ireny Sendlerowej, która współpracuje z Wydziałem Filologicznym UO. Ta wizyta była szczególnie interesująca dla Finów, ponieważ TAK jest szkołą niepubliczną, a w Finlandii funkcjonują wyłącznie szkoły publiczne. Natomiast w środę delegacja udała się do Liceum Ogólnokształcącego nr 2 im. Marii Konopnickiej w Opolu. Jest to jedna z sześciu opolskich szkół, w której obecnie studenci UO prowadzą warsztaty obywatelskiej nauki. Spotkanie było okazją do wymiany doświadczeń na temat praktyki prowadzenia warsztatów obywatelskiej nauki w szkołach w Polsce, Finlandii i Hiszpanii. Doktorantka Katarzyna Preuhs i studentka Marta Wacławczyk przedstawiły wraz z uczniami i uczennicami LO2 projekty dotyczące zdrowia psychicznego młodzieży, nad którymi obecnie wspólnie pracują, a uczennice szkoły Mankola przedstawiły polskim uczniom wyniki swoich badań na temat nauki języka szwedzkiego w fińskich szkołach oraz równego traktowania w szkole.

Studentki Uniwersytetu w Walencji zaprezentowały nieco inne podejście do nauki obywatelskiej mówiąc o obywatelskich badaniach literatury. Wymiana doświadczeń pokazała, że mimo długiej już współpracy wciąż można się od siebie uczyć, a rozwijany model obywatelskiej nauki w szkołach można adaptować do wielu inspiracyjnych lub niespodziewanych tematów.

Trzeci dzień wizyty miał charakter naukowy. Goście wzięli udział w wydarzeniach Central European International Week. Dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska, prof. UO przedstawiła uczestnikom czym jest FORTHEM i jakie daje możliwości. W dwóch kolejnych sesjach dyskusyjnych przedstawiono dotychczasowe wyniki projektu w poszczególnych krajach i dalsze plany rozwoju.

Prof. Petteri Laihonen (przewodniczący fińskiej delegacji) i dr Kristiina Skinnari mówili o idei nauki obywatelskiej w szkołach oraz korzyściach udziału w takich projektach dla studentów kształcących się na nauczycieli. Marjut Hiltunen i Hannele Vestola, nauczycielki ze szkoły Mankola, przedstawiły projekt z perspektywy zaangażowanej szkoły i nowych umiejętności, jakie daje on uczniom. Karla Sivonen, studentka Uniwersytetu Jyvaskyla, opowiedziała o własnych doświadczeniach z pracy nad projektem, a dr Xavier Minguez (przewodniczący delegacji Uniwersytetu w Walencji) o sposobach przezwyciężania trudności instytucjonalnych i ostatecznych korzyściach, jakie projekt dał zaangażowanym naukowcom i studentom.

Sesja druga dotyczyła prac zespołu opolskiego. Marcin Deutschmann i Katarzyna Preuhs przedstawili wyniki i refleksje dotyczące pilotażu prowadzonego w zeszłym roku we współpracy z I Liceum im. Henryka Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu, a dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska powiedziała o współpracy z Wydziałem Oświaty Miasta Opola, dzięki której w sześciu liceach Opola obecnie realizowane są warsztaty obywatelskiej nauki. Więcej o ich szczegółach opowiedziały osoby z tegorocznej edycji, czyli Natalia Herberg, Agnieszka Kalemba, Wiktor Cieleban i Diana Czieczierow (English Philology – Teacher Training Programme), prezentując to, co udało im się do tej pory wypracować z uczniami liceów. W ostatnim wystąpieniu tego dnia dr Iwona Sobieraj przedstawiła założenia i możliwości ewaluacji projektów obywatelskiej nauki w szkołach. Dzień zakończył się żywą dyskusją na temat możliwości ulepszenia stosowanych metod, a także motywowania uczniów, studentów i decydentów szkoły do udziału w tego typu projektach.

Obok wydarzeń naukowych, w które obfitował program wizyty, delegaci odwiedzili również Muzeum Uniwersytetu Opolskiego, Kamienicę Czynszową będącą częścią Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum Polskiej Piosenki, wyspę Bolko i opolski ogród zoologiczny. Oprócz niewątpliwej wartości merytorycznej wizyty trzeba również dostrzec, że była to świetna okazja do zacieśnienia współpracy, a także nawiązania nowych znajomości nie tylko dla pracowników naukowych, ale przede wszystkim dla studentek, które już planują kolejne wizyty w Opolu, Jyvaskyla i Walencji, w ramach wspólnie zainicjowanego projektu.

Wizytę, która odbyła się w ramach działalności Pracowni Wielojęzyczności Sojuszu FORTHEM zaplanowała i przygotowała dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska, prof. UO.

Tekst i zdjęcia: dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska, prof. UO i mgr Marcin Deutschmann