35 lat temu zmarł profesor Władysław Studencki

Prof. Władysław Studencki

W grudniu bieżącego roku przypada 110. rocznica urodzin i 35. rocznica śmierci profesora Władysława Studenckiego, jednego ze współtwórców opolskiego środowiska polonistycznego. Znakomitego polonistę wspomina Piotr Obrączka.

Urodził się 16 grudnia 1910 r. w Żywcu. Tu uczęszczał do szkół, uzyskując w 1929 r. świadectwo dojrzałości w Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Kopernika, do którego powrócił po studiach, by w latach 1933–1935 odbyć dwuletnią bezpłatną praktykę nauczycielską. W rodzinnym mieście publikował też pierwsze teksty poetyckie i prozatorskie – w „Przeglądzie Żywieckim” i w wydawanym przez siebie kwartalniku literacko-społecznym „Żagiew”. W 1934 r. ukazał się Żywcu szkic Do podstaw socjologii literatury, będący jego debiutem naukowym. Po wielu latach, w 1957 r., został jednym z założycieli Klubu Miłośników Twórczości Literackiej „Dziewanna” przy Towarzystwie Miłośników Ziemi w Żywcu.

W okresie żywieckim nawiązał kontakty z Emilem Zegadłowiczem, odwiedzał pisarza w jego domu w Gorzeniu Górnym, korespondował z nim, uczestniczył w dyskusjach nad fragmentami Zmór, stał się prototypem postaci Władysława z dramatu W pokoju dziecinnym. W 1935 r. wydał w Żywcu tomik poezji Muszla, poprzedzony przedmową Emila Zegadłowicza, a dedykowany prof. Juliuszowi Kleinerowi. Zegadłowiczowi pozostał wierny: o jego dramatach napisał pracę doktorską, opublikował również kilka szkiców o twórczości poetyckiej i prozatorskiej pisarza.

Studia z zakresu filologii polskiej rozpoczął na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zaprzyjaźnił się z przyszłymi profesorami – Kazimierzem Wyką, Wacławem Kubackim, Stanisławem Sierotwińskim i Stanisławem Urbańczykiem. W 1932 r. przeniósł się do Lwowa na Uniwersytet Jana Kazimierza, tam w 1933 r. uzyskał tytuł magistra filozofii w zakresie filologii polskiej na podstawie pracy Satyra antyromantyczna w dobie romantyzmu, napisanej pod kierunkiem prof. Juliusza Kleinera.

Po wspomnianej praktyce nauczycielskiej pracował w roku szkolnym 1935/1936 w Średniej Szkole Ogrodniczej w Kijanach pod Lublinem. W 1935 poślubił we Lwowie utalentowaną plastycznie i literacko Marię Danutę Koriwczak, w następnym roku wydał w Lublinie drugi tomik poezji – Świt i zmierzch (Sielanka).

W latach 1936–1939 mieszkał na polskim Górnym Śląsku, ucząc języka polskiego w Państwowym Gimnazjum i Liceum w Piekarach Śląskich. Lata okupacji przeżył w Krakowskiem – w Czatkowicach i Krzeszowicach, kierując zespołem tajnego nauczania.

Po wojnie zamieszkał w Bytomiu, z którym związał się na 40 lat, do śmierci. Dał się tu poznać jako niezwykle aktywny pedagog i działacz społeczny. W 1945 r. nadawał ulicom i placom miasta polskie nazwy, zorganizował liceum ogólnokształcące i liceum dla pracujących, pracował jako nauczyciel kilku szkół średnich. W latach 1947–1949 studiował dyplomację w Szkole Nauk Politycznych przy Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, w tych samych latach przewodniczył bytomskiemu oddziałowi Śląsko-Dąbrowskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Bytomskim dziełem życia Władysława Studenckiego stał się założony i prowadzony przez niego Klub Literacki, działający od 1948, oficjalnie do ogłoszenia stanu wojennego, ale prowadzony aż do roku 1985. Był to niewątpliwie najprężniejszy klub na Śląsku, stanowiący wzór dla powstałych później klubów. Odbyło się w nim około 1200 spotkań, podczas których wystąpili najwięksi pisarze polscy, m.in. Maria Dąbrowska, Jerzy Szaniawski, Jan Parandowski, Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Andrzejewski, Wisława Szymborska, a także wybitni uczeni, m.in. Władysław Tatarkiewicz, Aleksander Gieysztor, Kazimierz Michałowski, Stanisław Pigoń, ponadto podróżnicy, ludzie teatru, filmu, polityki. Klubowi Literackiemu poświęcił wydane w 1967 r. wspomnienia Wieczory bytomskie (Silva rerum).

We wrześniu 1955 roku rozpoczyna się opolski okres życia Profesora, trwający 30 lat, do śmierci. Zatrudniony w Katedrze Literatury Polskiej WSP zrazu jako zastępca profesora, przeszedł wszystkie szczeble awansu – przez docenturę (1963) do profesora nadzwyczajnego (1972) i zwyczajnego (1977). Na opolskiej uczelni organizował i kierował międzywydziałowym Studium dla Pracujących, w latach 1958–1966 był prodziekanem Wydziału Filologiczno-Historycznego.

W 1960 r. znalazł się w gronie pierwszych doktorów wypromowanych w opolskiej uczelni, był zarazem pierwszym doktorem z zakresu literaturoznawstwa. Pracę doktorską pt. Twórczość dramatyczna Emila Zegadłowicza (wyd. 1962) napisał pod kierunkiem prof. Stanisława Kolbuszewskiego. Trzy lata później habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie rozprawy poświęconej młodszemu bratu Leopolda Staffa – Ludwikowi Marii (Życie i twórczość L. M. Staffa, 1963).

Po odejściu prof. Stanisława Kolbuszewskiego z opolskiej WSP objął kierownictwo Katedry Literatury Polskiej a także redakcję Zeszytów Naukowych WSP – „Historia Literatury”, później „Filologia Polska”. Jednocześnie – początkowo jako jedyny samodzielny pracownik naukowy w zakresie literatury polskiej – kierował studium doktoranckim, na którym powstało pod jego opieką 27 rozpraw doktorskich, nie tylko z historii literatury polskiej, ale także z piśmiennictwa śląskiego, literatury młodzieżowej i dydaktyki nauczania literatury.

Zainteresowania naukowe Profesora koncentrowały się przede wszystkim na literaturze Młodej Polski. Prócz wspomnianej monografii o Ludwiku Marii Staffie wymieńmy dwuczęściową książkę O Wacławie Berencie (1968, 1969), szkice o twórczości Jana Kasprowicza i Stefana Żeromskiego. Kilka prac poświęcił literaturze współczesnej, przede wszystkim dwuczęściową książkę Alchemik słowa. Rzecz o Janie Parandowskim (1972, 1974), ponadto szkice o twórczości Anatola Sterna, Jerzego Przeździeckiego, Karola Wojtyły. Sięgał również do wcześniejszych okresów literatury, pisząc m.in. o Aleksandrze Fredrze, Juliuszu Słowackim, Kornelu Ujejskim (książka Kornel Ujejski w świetle listów, przemówień i pamiętników, 1984), Henryku Sienkiewiczu, Marii Konopnickiej, Emilu Zegadłowiczu i Kazimierzu Zdziechowskim. Pod koniec życia rozpoczął pracę nad książką o twórczości Kazimierza Zdziechowskiego, myślał też o przygotowaniu edycji listów Marii z Szetkiewiczów Sienkiewiczowej.

Do końca życia był aktywny naukowo i dydaktycznie: od 1975 r. pracował na pół etatu w WSP w Częstochowie, w 1978 r. przeszedł na emeryturę, nadal jednak prowadził zajęcia w Częstochowie, a w Opolu opiekował się seminarium doktoranckim. Na uczelniach w Opolu i w Częstochowie wypromował około 500 magistrów filologii polskiej.

Zmarł 22 grudnia 1985 r. w Bytomiu[1], 3 stycznia 1986 spoczął w grobie żony na bytomskim cmentarzu Mater Dolorosa. Został zapamiętany jako człowiek pogodnego usposobienia, lubiący dobre dowcipy (szczególnie góralskie, żydowskie, teatralne i językowe), uwielbiający kino i podróże. Cechowały go życzliwość, serdeczność i opiekuńczość w stosunku do studentów, magistrantów i doktorantów.

Po śmierci Profesora ukazał się w Opolu opracowany przez Zdzisława Piaseckiego tom wspomnień (1994)[2]. Nieco wcześniej uczczono pamięć Profesora w Bytomiu: 5 kwietnia 1993 r. Rada Miejska nadała Miejskiej Bibliotece Publicznej imię Profesora, po latach ukazała się w Bytomiu publikacja Profesor Władysław Studencki – patron bytomskiej biblioteki[3].

Spośród 27 doktorantów Profesora wielu doszło do habilitacji, niektórzy zostali po latach profesorami zwyczajnymi, zasilając uczelnie Opola, Zielonej Góry, Częstochowy, Słupska i Szczecina. Prof. Edward Polanowski był długoletnim rektorem WSP w Częstochowie, prof. Zdzisław Piasecki – długoletnim dziekanem Wydziału Filologiczno-Historycznego WSP w Opolu, później Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Opolskiego.

Byli doktoranci Profesora nie są już czynni zawodowo, na kilku uniwersytetach – w Opolu, Kielcach i w Częstochowie – pracują natomiast ich wychowankowie, czyli naukowe wnuki profesora Władysława Studenckiego.

Tekst ukazał się w październikowym numerze uniwersyteckiego pisma „Indeks”.