Uniwersytet to MY. Deklaracja programowa prof. dra hab. Marka Masnyka, rektora Uniwersytetu Opolskiego w kadencji 2020-2024

Uniwersytet to MY

Uniwersytet to miejsce wyjątkowe, które dodaje dostojności, a przynajmniej powagi, budzi zrozumiały szacunek. Wyjątkowy charakter tej instytucji tworzą ludzie – utalentowani, otwarci i ciekawi świata, z ogromnym dorobkiem naukowym, oryginalne i nietuzinkowe postaci, a nawet „kolorowe ptaki”. Przed czterema laty, w pierwszej swojej mowie inauguracyjnej, przypomniałem rzecz na pozór banalną, że Uniwersytet to nie rektor i jego najbliższe otoczenie, nie ceremoniał akademicki, chociaż też jest częścią akademickiej tradycji, ale to MY, wszyscy razem pojmowani jako wspólnota akademicka. Bez względu na stopień zaawansowania w poszukiwaniu i zdobywaniu wiedzy, zajmowane stanowisko, pełnioną funkcję, każdy z nas musi dbać nie tylko o własny rozwój naukowy, ale o dobro całej wspólnoty.

Uniwersytet to duża i złożona instytucja, a kierowanie nią nie należy do łatwych zadań. Ta trudność i złożoność wynika między innymi z wielofunkcyjności Uniwersytetu – jego szczególnej roli i pozycji w systemie edukacji, w nauce, gospodarce, życiu społecznym i politycznym oraz w kulturze. Kierowanie Uniwersytetem – z czego doskonale zdaję sobie sprawę – to zadanie o historycznym znaczeniu. Nie chodzi tu bowiem o to, by założyć togę i łańcuch a w Sali Senatu pozostawić po sobie portret, ale o to, by pozostawić po sobie pozytywne piętno, żeby podtrzymać to „długie trwanie” i stworzyć jak najlepsze warunki jego rozwoju w kolejnych latach.

Doświadczenie i kompetencje – to dwie kluczowe cechy, które powinien posiadać Rektor Uniwersytetu. Moje naukowe i zawodowe życie, od ponad czterdziestu lat, związane jest z Opolem. Tu przebiegała moja kariera naukowa – od asystenta do tytułu profesorskiego. W trakcie swojej dotychczasowej pracy zawodowej, pełniąc wiele odpowiedzialnych funkcji (prodziekana, dziekana, prorektora i rektora) starałem się wielokrotnie dowieść, że posiadam wiedzę, umiejętności i kompetencje oraz takie cechy osobowości, które pozwalają skutecznie osiągać wyznaczone cele w zarządzaniu uczelnią.

Wybory rektora to najlepszy moment, by odpowiedzieć sobie na kluczowe pytanie: jaki jest i jaki chcemy, aby był nasz Uniwersytet. Jednym słowem: gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?

Uniwersytet Opolski jest pod wieloma względami w dość dobrej kondycji, w tym zwłaszcza w niezłej sytuacji finansowej. Jako największa uczelnia w mieście i regionie, a także uczelnia o bardzo dużym potencjale naukowym oraz mierzalnych efektach prowadzonych badań, Uniwersytet powinien dołożyć wszelkich starań, aby utrzymać pozycję akademickiego lidera w regionie, a także włączyć się do rywalizacji na poziomie krajowym na tych polach, w których posiada największy potencjał i możliwości rozwoju. Chcemy, by Uniwersytet postrzegany był jako centrum intelektualne regionu, chcemy być postrzegani jako główny inicjator i sprawca rozwoju opartego na innowacjach, które generuje i rozwija. Prowadzić to ma do ugruntowania i promowania w świadomości społecznej wizerunku Uniwersytetu jako wiodącego ośrodka naukowo-badawczego zaplecza miasta i regionu. Za fałszywy i obrażający naszą wspólnotę akademicką uważam pogląd, że Uniwersytet jest w marazmie. Za nami 70 lat historii, tradycji i dokonań pokoleń, i konkretnych osób. Dzisiaj możemy pochwalić się ustabilizowaną pozycją w rankingach szkół wyższych. Jesteśmy szesnastym Uniwersytetem w kraju z realnymi szansami awansu o 2-3 miejsca. Opole jest atrakcyjnym miejscem do studiowania zarówno dla studentów z regionu i kraju, a także dla studentów zagranicznych. Sukcesywnie rozszerzamy ofertę dydaktyczną i wyznaczamy nowe „koła napędowe” rozwoju. Powoli stajemy się częścią europejskiej przestrzeni akademickiej. Ogromnym sukcesem naszego Uniwersytetu okazało się skuteczne aplikowanie w programie sieci Uniwersytetów Europejskich. W tym elitarnym gronie znalazło się tylko pięć polskich uniwersytetów: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Uniwersytet Gdański oraz Uniwersytet Opolski, który jest członkiem konsorcjum FORTHEM. Pracownicy naszego Uniwersytetu biorą również udział w prestiżowym, europejskim programie badawczym HORIZON 2020. W kolejnych latach planujemy dalszy intensywny rozwój międzynarodowych form działalności naszego Uniwersytetu.

Prowadzimy dziś badania w 19 dyscyplinach naukowych. Dysponujemy niemałym potencjałem naukowo-badawczym, chociaż rzeczywista jego ocena nastąpi najwcześniej w 2022 roku w ramach pierwszej ewaluacji dyscyplin naukowych. Kadra akademicka to blisko 700 nauczycieli akademickich na pełnym etacie, w tym niemal 300 tzw. samodzielnych pracowników naukowych. Posiadamy uprawnienia do nadawania stopnia doktora habilitowanego w sześciu dyscyplinach oraz stopnia doktora w czternastu dyscyplinach naukowych. Bez nauki na wysokim poziomie nie można prowadzić dydaktyki uniwersyteckiej. Tego oczekuje od nas ponad 8 tysięcy studiującej młodzieży. Wysoka jakość badań i kształcenia musi stać się znakiem rozpoznawczym naszej Uczelni.

Szanowni Państwo,

Pomysł na Uniwersytet lat 2020-2024, a także na kolejne lata, nie może tylko i wyłącznie ujawniać poglądy rektora – powinien być sumą poglądów i dążeń całego środowiska akademickiego. Rolą rektora jest inspirować takie rozwiązania, słuchać wszystkich opinii, także, a może zwłaszcza, tych, z którymi się nie zgadza i wspólnie poszukiwać najlepszych rozwiązań. Na tym właśnie polega idea Uniwersytet to MY.

Czy taki projekt jest możliwy? Myślę, że tak. Udowodniliśmy to już w trakcie wielomiesięcznej, wielopłaszczyznowej debaty nad nowym statutem i nowym modelem zarządzania. Zdaję sobie sprawę z tego, że wymaga to czasu, cierpliwości, bardzo często zmian mentalnych i dużego zbiorowego wysiłku. Jednak rektor, nawet najlepszy, nie jest w stanie zrealizować swojego programu bez wsparcia całej wspólnoty akademickiej, zwłaszcza zaś tych, którzy dostrzegają potrzebę tych działań i gotowi są w nich uczestniczyć. Wierzę, że należycie do tego grona.

W tym roku dobiega końca realizacja wizji i misji Uniwersytetu Opolskiego na lata 2015-2020. Główne cele tej strategii są nadal aktualne:

1.    Uniwersytet Opolski jako ważne ogniwo krajowej i międzynarodowej sieci rozwoju oraz przekazu wiedzy, kultury i debaty publicznej.

2.    Uniwersytet jako wspólnota pracowników, studentów i doktorantów kieruje się poczuciem służby społeczeństwu, zasadami wolności i nauczania oraz wolności twórczości artystycznej, a także wolności inicjowania i prowadzenia badań naukowych przydatnych do rozwoju otoczenia. Pragnie służyć zróżnicowanej kulturowo społeczności regionu, kraju i świata, kształcąc i wychowując kolejne pokolenia studentów. Rozwija kadry nauki w dążeniu do prawdy, w poszanowaniu uniwersalnych wartości oraz praw człowieka, w poczuciu odpowiedzialności za ich ochronę i rozwój. Buduje kulturę tolerancji, krytycznej refleksji i mądrej debaty nad istotnymi problemami współczesności.

Deklarację programową, poprzedzoną refleksją na temat roli i wyzwań stojących przed społecznością akademicką tworzącą Uniwersytetem Opolski i całą społecznością akademicką oraz sposobu dochodzenia do celów, które przed nami, proszę potraktować jako zaproszenie do rozmowy oraz swego rodzaju umowę społeczną zawartą przez rektora i kandydata na rektora ze społecznością akademicką. To, że ubiegam się o stanowisko rektora sam, bez kontrkandydata lub kontrkandydatów, wcale nie ułatwia zadania, wręcz przeciwnie – wymusza operowanie faktami, wskazywanie na to, co da się realnie wykonać, a co trzeba odłożyć w czasie.

Jednego Państwo bądźcie pewni: nie będę szczędził sił w dążeniu do realizacji tego programu, który mam nadzieję będzie naszym wspólnym programem. Bo przecież ważną rolą rektora jest, by te procesy inspirować, pomagać tam, gdzie pomóc trzeba i nie przeszkadzać w działaniach prowadzonych ku wspólnemu dobru. Wszyscy na taką pomoc z mojej strony mogą liczyć. Ci, co mnie dłużej znają, wiedzą, że nigdy takiej pomocy, wsparcia i rady nie odmawiam. Uniwersytet jest sumą autorytetów i indywidualności. Niejednokrotnie spieraliśmy się i z pewnością nie raz jeszcze toczyć będziemy spory, wymieniać poglądy. Tego nie da się uniknąć. Tak bowiem jesteśmy skonstruowani. Moją intencją jest prowadzenie takiej polityki, która maksymalnie zawężać będzie pola konfliktów, nie odbierając możliwości toczenia takich właśnie konstruktywnych sporów i polemik.

Jako przyszły rektor, jeśli ponownie obdarzycie mnie Państwo zaufaniem, deklaruję przestrzeganie norm obowiązujących w świecie akademickim, gdzie takie podstawowe wartości, jak stawanie w prawdzie, przestrzeganie kultury osobistej, poszanowanie ludzkiej godności i prawa do odmienności nabierają szczególnego znaczenia. Współtworzę Nasz Uniwersytet od ćwierćwiecza, pełniąc liczne funkcje pochodzące z wyboru. Odbieram to jako wyraz zaufania dla mojej wiedzy, umiejętności i kompetencji. Ale też uczę się każdego dnia i – jakkolwiek by to nie zabrzmiało – uważam się za człowieka mądrego, bo tylko głupiec może tu stanąć (nawet wirtualnie) przed Wami i powiedzieć, że wie wszystko.

prof. dr hab. Marek Masnyk

Opole, w kwietniu 2020 roku

SZKIC PROGRAMU WYBORCZEGO JAKO ZAPROSZENIE DO DYSKUSJI

Uniwersytet to trzy obszary oddziaływania: nauka, dydaktyka oraz szeroko rozumiane otoczenie, w którym funkcjonuje (miasto, region). W deklaracji programowej sformułowałem tezę, nie odbiegającą przecież od naszych dążeń, że chcemy wspólnie budować Uniwersytet Opolski jako prężny ośrodek akademicki w mieście i regionie, który z powodzeniem może konkurować z uczelniami w kraju. Chcemy, żeby nasz Uniwersytet Opolski stał się nie tylko uniwersytetem „zbudowanym z marzeń”, przy „odrobinie sprytu”, ale uniwersytetem, z którego będziemy dumni. Osiągnięcie celu, który sobie wyznaczamy, wymaga – jak się rzekło – pracy zespołowej i partycypacyjnego modelu zarządzania. Uniwersytet Opolski wciąż jest in statu nascendi, ale ogólną jego zasadą musi stać się prymat jakości nad ilością, naszą dewizą powinno być kształcenie najlepszych przez najlepszych.

MOJE ZOBOWIĄZANIA

1.    Po pierwsze: Nauka

Najważniejszym zadaniem Uniwersytetu jest nauka. Uniwersytet jest silny siłą swojej kadry naukowej, a jego pozycja naukowa zależy od kategorii naukowej. Planowana na 2021 rok ewaluacja została przesunięta na rok 2022 (a nie jest wykluczone, że nawet na rok 2023), ale cele pozostają niezmiennie te same: chcemy osiągnąć minimum kat. B+ i A w co najmniej w sześciu dyscyplinach, a żadna z uprawianych dyscyplin nie może być parametryzowana na poziomie niższym, niż kategoria B. Od tego będzie zależała ranga i akademickość naszej Uczelni. Wyniki ewaluacji będą miały także istotny wpływ na wielkość subwencji (w algorytmie subwencji tzw. stała przeniesienia będzie stopniowo wypierana przez wskaźnik potencjału naukowego). Żeby osiągnąć ten cel planuję:

- zidentyfikować wiodące obszary badawcze, sformułowane wokół najlepszych dyscyplin naukowych, posiadających co najmniej kat. B+;

- w tych obszarach stopniowo wdrażać projakościowy sposób wynagradzania nauczycieli akademickich, elastyczne pensum dydaktyczne oraz większą autonomię dyrektorów instytutów w zakresie polityki kadrowej;

- wspierać awanse naukowe dynamizujące rozwój badań i dyscyplin;

- stopniowo uruchamiać etaty badawcze;

- pozyskiwać środki z funduszy zewnętrznych (granty NCBiR, NCN, FNP, Horyzont Europa) z jednoczesnym, jasnym systemem motywacyjnym dla pracownika;

- rozwijać program wsparcia dla interdyscyplinarnych zespołów badawczych. Pożytki płynące z takiej współpracy dają – poza możliwością realizacji samej pasji badawczej – wymierne efekty w postaci publikacji naukowych dla kilku dyscyplin;

- wspierać rozwój czasopism „punktowanych”, redagowanych i wydawanych w naszej Uczelni;

- zadbać o rozwój infrastruktury badawczej i Biblioteki Głównej;

- przygotować i wdrożyć transparentny model finansowego wsparcia dla dyscyplin aktualnie nieewaluowanych.

2.    Po drugie: Dydaktyka

W tym obszarze zamierzam:

-  dostosować ofertę kształcenia do zmieniających się potrzeb rynku pracy;

- przebudować programy kształcenia – powrót do idei „wykładów wydziałowych”;

-  zlikwidować „kominy” w dydaktyce akademickiej;

- przygotować i wdrożyć ścieżki awansu dla nauczycieli zatrudnionych na stanowisku dydaktycznym;

-  utworzyć Biuro ds. Jakości Kształcenia, którego zadaniem będzie m.in. bieżące monitorowanie procesu wdrażania i doskonalenia wydziałowego systemu zapewnienia jakości kształcenia, analiza rocznych raportów samooceny, koordynowanie procesu przygotowywania wniosków o krajowe i międzynarodowe certyfikaty jakości kształcenia;

-  wykorzystać możliwości z systemu e-learningowego w dydaktyce akademickiej (na bazie doświadczeń związanych ze stanem epidemii COVID-19).

3.    Po trzecie: Studenci

Dla studentów zamierzam:

- utrzymać na dotychczasowym poziomie budżet samorządu studenckiego;

- podtrzymać wsparcie dla sportu akademickiego, studenckiego ruchu naukowego inicjatyw społecznych i kulturalnych;

- zachować partycypacyjny modelu zarządzania sferą życia akademickiego, w myśl zasady „Nic o Was, bez Was”.

 4. Po czwarte: Jesteśmy częścią świata, który nas otacza

 Uniwersytet najczęściej postrzega się przez pryzmat miejsca w rankingach krajowych i międzynarodowych. Mały uniwersytet, w niewielkim regionie, a takim jest NASZ UNIWERSYTET, ocenia się znacznie częściej ze względu na rolę, jaką spełnia w mieście i województwie. Dlatego też deklaruję:

- stałą współpracę z jednostkami sektora administracji publicznej;

- powołanie Forum Biznesu, które będzie współpracować i aktywnie działać na rzecz jeszcze lepszego zbliżenia Uczelni ze światem gospodarki;

- partnerską współpracę z innymi podmiotami świata akademickiego w regionie.

5. Po piąte: Usprawnienie administracji uniwersyteckiej, które będzie wymagało:

- stałego monitorowania przyjętego modelu zarządzania uczelnią, skutkującego wprowadzaniem niezbędnych zmian i korekt;

- dokończenia procesu wdrażania systemu informatycznego, zdolnego wspierać wzrost efektywności zarządzania uczelnią w obszarach: finanse, księgowość, budżetowanie, gospodarka mieniem, kadry-płace;

- wdrożenia systemu Elektronicznego Zarządzania Dokumentacją;

- opracowania i wdrożenia transparentnego i motywacyjnego systemu wynagrodzeń dla pracowników administracji uczelnianej.

6. Planowane inwestycje i zadania projektowe („międzyobszarowe”)

- Realizacja projektu „Pomologia” (2020-2022)

- Budynek dydaktyczny dla Instytutu Informatyki (ul. Oleska, dawny OZNS)

- Powołanie Uniwersyteckiego Centrum Transferu Wiedzy i Technologii

- Modernizacja obiektu przy ul Oleskiej 22

- Remont i termomodernizacja Biblioteki Głównej UO

Program na kadencję (i nie tylko)

Deklaracja programowa i szczegółowe zobowiązania rektora w nadchodzącej kadencji są elementem Strategii Rozwoju Uniwersytetu na lata 2021-2027. Przygotowanie nowej Strategii opartej fundamentalnie na kreowanych politykach poszczególnych obszarów naszej aktywności, będzie wymagało:

a/ określenia kierunku, w jakim zmierzamy,

b/ ustalenia hierarchii celów oraz wskazania sposobów ich realizacji przy uwzględnieniu możliwości finansowych, opartych na realnych wskaźnikach algorytmu subwencji.

Okres ten jest zgodny z planowanym przedziałem czasowym wdrożenia nowego programu badawczego Horyzont Europa, przewidzianego na lata 2021-2027. Warunkiem stworzenia, a następnie wdrożenia strategii, jest przede wszystkim wcześniejsze, kompleksowe opracowanie założeń polityki rozwoju uczelni, a także sformułowanie celów strategicznych Uniwersytetu Opolskiego na lata 2021-2027, powiązanych z czterema politykami szczegółowymi: polityką naukową, polityką w zakresie dydaktyki i spraw studenckich, polityką w zakresie finansów oraz polityką w zakresie spraw międzynarodowych. Prace nad tym dokumentem rozpoczną się jeszcze w połowie tego roku. Mam nadzieję, że będzie to nasza Strategia Rozwoju Uniwersytetu na najbliższe lata.

prof. dr hab. Marek Masnyk

kandydat na rektora Uniwersytetu Opolskiego