Naukowcy z UO przeprowadzili badania dla MPŚ w Brzegu

Zespół badaczy pod kierownictwem prof. UO, dr hab. Anny Weissbrot-Koziarskiej, dziekan Wydziału Nauk Społecznych, przeprowadził badania, których celem było zebranie opinii na temat pamięci historycznej o Kresowianach i Kresach Wschodnich oraz określenie zapotrzebowania na utworzenia Muzeum Kresów Wschodnich w Brzegu.

Badania trwały od września do grudnia 2022 r. Zostały przeprowadzone w ramach projektu, który był przedmiotem umowy pomiędzy Uniwersytetem Opolskim a Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. W skład zespołu weszli przedstawiciele różnych dyscyplin: prof. UO, dr hab. Mariusz Sawicki (historia), dr Iwona Sobieraj (socjologia) i mgr Sławomir Kania (pedagogika). Celem poznawczo-teoretycznym badań było zebranie opinii na temat pamięci historycznej o Kresowianach i Kresach Wschodnich, a celem praktyczno-wdrożeniowym – określenie stopnia zapotrzebowania na zmaterializowanie pamięci historycznej w postaci utworzenia muzeum.

Opierając się na teoriach naukowych, w tym głównie tych dotyczących zaspokajania potrzeb z obszaru gromadzenia, przetwarzania i zachowania ciągłości pamięci historycznej, przygotowano raport, który ocenił świadomość historyczną mieszkańców Brzegu i okolic na temat Kresów Wschodnich oraz potrzebę utworzenia nowoczesnego muzeum zachowującego i utrwalającego pamięć o Kresowianach. Analizy oparto na badaniach sondażowych i jakościowych. Badania sondażowe przeprowadzono w skali regionalnej (Brzeg i okolice). Dotyczyły świadomości historii i dziedzictwa kresów oraz potrzeby ich utrwalania i rozpowszechnienia, potrzeby dostępu do źródeł historycznych, potrzeby edukacji historycznej, dążenia do zachowania pamięci o rodzimej historii i wzmacniania przekazu międzypokoleniowego. Natomiast badania jakościowe oparto na wywiadach biograficznych, narracyjnych, pogłębionych, nagrywanych audio/video, spisanych (także w postaci „oral history”) i odnoszących się do zagadnień historii rodzinnych, pamięci prywatnej, przekazu międzypokoleniowego, integracji po przesiedleniu czy pamiątek rodzinnych. Ich celem było ustalenie wśród mieszkańców Brzegu i okolic potrzeby zachowania pamięci prywatnej, docierania do świadków historii, zachowywania pamiątek historycznych, propagowania wiedzy i historii kresów.

Wnioski wykazały, że większość badanej młodzieży oraz dorosłych potwierdzała potrzebę dostępu do źródeł historycznych, utrwalania i rozpowszechniania historii, potrzebę edukacji historycznej, potrzebę dbania o rodzinną historię i ochronę pamiątek oraz potrzebę wzmacniania przekazu międzypokoleniowego. Za najbardziej pożądane formy działania muzeum rozmówcy uznali pomoc w tworzeniu drzewa genealogicznego rodziny oraz poszukiwaniu korzeni rodzinnych, opisaniu zgromadzonych pamiątek i fotografii, a także wypracowanie oferty aktywnych form utrwalania pamięci historycznej m.in. poprzez organizację świąt i wydarzeń kulinarnych (wileńskie Kaziuki, zwyczaje świąteczne).

Potwierdzona badaniami zespołu potrzeba utworzenia Muzeum Kresów Wschodnich w Brzegu ma w swoim zamyśle pokazywanie dwutorowej historii Opolszczyzny, a jej kulminacyjnym elementem będzie moment, w którym dzieje Kresów Wschodnich i ludzi wywodzących się z nich będzie utożsamiany z historią regionu. Niezwykle ważną kwestią będzie zilustrowanie dwóch, często przeciwnych w swoim odbiorze, elementów postrzegania własnej przeszłości, którą z jednej strony będą reprezentować Kresowianie, z drugiej – rdzenni mieszkańcy Opolszczyzny. Ważne będzie wskazanie punktu wspólnego, momentu, w którym historia tych ziem nie jest już osobna, dwutorowa, ale wspólna dla obu grup społecznych. Instytucją, która może tego dopełnić, będzie Muzeum Kresów Wschodnich i Kresowian w Brzegu. Jego budowa, dzięki badaniom zespołu z Uniwersytetu Opolskiego, już się rozpoczęła.

Dr hab. Anna Weissbrot-Koziarska, prof. UO, dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Opolskiego