Krasiejów - Stanowisko Paleontologiczne
Zakład Paleobiologii Uniwersytetu Opolskiego sprawuje stały naukowy patronat nad wykopaliskami w Krasiejowie, gdzie odkryto kości zwierząt sprzed 220 milionów lat.
Wykopaliska prowadzą studenci w ramach obozów naukowych. Ich znaleziska prezentowane są w imponującym Pawilonie Paleontologicznym. Jednym z cenniejszych znalezisk w Krasiejowie były szczątki metopozaura. To zwierzę występowało w triasie (250–201 mln lat temu). Pierwsze doniesienia o dziwnych kościach na terenie kopalni odkrywkowej w Krasiejowie pochodzą z lat 80. Krzysztof Spałek, młody mieszkaniec Krasiejowa, a obecnie naukowiec UO, jako amator odkrywca znalazł nietypowe szczątki zwierząt. Wkrótce okazało się to naukową sensacją na skalę światową. Skamieniałości opolskie wyróżniały się stopniem zachowania i liczbą. Najbardziej intrygujące kości znaleziono na górnym poziomie, zidentyfikowano je jako należące do pradinozaura. Obecnie w Krasiejowie funkcjonuje ogromny Jura Park, który udanie godzi komercję z misją popularyzowania nauki.
Więcej: www.paleo.uni.opole.pl
O znaleziskach...
Głównym złożem skamieniałości w Krasiejowie jest warstwa mułowca o miąższości około 1 metra i poziomym warstwowaniu. Sposób warstwowania oraz duża ilość słodkowodnych ramienic dowodzą jeziornego pochodzenia osadów. W tej warstwie dominują kości zwierząt wodnych, natomiast skamienieliny zwierząt lądowych zapełniają soczewkę zlokalizowaną około 7 metrów powyżej warstwy jeziornej. Wpływając do poźnotriasowego jeziora rzeka niosła z południa wapienne okruchy, prawdopodobnie ze świeżo odsłoniętych osadów morskich środkowego triasu. Zneutralizowane zostały w ten sposób kwasy humusowe, powstające w wyniku bakteryjnego rozkładu substancji organicznej. Umożliwiło to fosylizację szczątków a nie ich rozkład.
Wiek kości znajdowanych w Krasiejowie określany jest na około 225 mln lat. W okresie triasu na Ziemi występował jeszcze jeden wielki kontynent Pangea (ukształtowany w poprzedniej erze paleozoicznej) o dość jednorodnym, ciepłym klimacie. Nie było dzisiejszych biegunów zimna ani pustyń. Pod koniec triasu rozpoczynają się jednak zmiany. Wielka Pangea zaczyna pękać, tworzą się liczne interkontynentalne morza i jeziora. Jedno
z takich jezior obejmowało w przybliżeniu teren dzisiejszej Polski południowej, Niemiec, Francji. Był to ogromny zbiornik wody słodkiej, jednak dość płytki z licznymi mieliznami
i wysepkami. W okolicach dzisiejszego Krasiejowa znajdowała się prawdopodobnie delta rzeczna. Właśnie owa rzeka nanosiła kości martwych zwierząt, gromadząc je w jednym miejscu. Stanowisko paleontologiczne w Krasiejowie nie jest bowiem stanowiskiem katastroficznym. Nie znajdujemy tutaj szkieletów artykułowanych (czyli zachowanych zgodnie z anatomiczymi prawidłami), a raczej bezładnie porozrzucane szczątki.
Kości występują na dwóch poziomach. Poziomy te różnią się składem gatunkowym. Na dolnym horyzoncie dominują kości zwierząt wodnych: metopozaurów, cyklotozaurów, fitozaurów. Górny poziom to nagromadzenie zwierząt bardziej lądowych: aetozaurów, dinozaurów. Być może dolny poziom to dno zbiornika wodnego, a górny to już jego brzeg.
Trias jest to rozkwit wielkich płazów, zwanych meandrowcami lub labiryntodontami. Nazwa pochodzi od charakterystycznie uformowanego szkliwa zębowego tworzącego liczne wgłębienia na powierzchni zęba. W Krasiejowie spotykamy szczątki dwóch przedstawicieli tej grupy.
Metopozaury były wodnymi drapieżnikami. Budowa ich szkieletu wskazuje, że prawdopodobnie spoczywały na dnie zbiornika wodnego czyhając na przepływające ryby. Polowały otwierając paszczę i zasysając wodę wraz z potencjalna ofiarą.
Osiągały długość około 2 metrów. Czaszka tych zwierząt jest stosunkowo płaska. Oczodoły umiejscowione są nietypowo, bo w przedniej części czaszki - blisko nozdrzy. Takie umiejscowienie oczu mogło być pomocne przy polowaniu w mętnej wodzie przydennej.
Cyklotozaury różnią się od metopozaurów przede wszystkim umiejscowieniem oczu. Oczodoły są w tylnej części czaszki. Były raczej drapieżnikami lądowymi, biologią życia mogły być zbliżone do dzisiejszych aligatorów. Osiągały długość nawet do 3-4 metrów.
W Krasiejowie natrafiono na czaszkę cyklotozaura z żuchwą, a także na liczne kręgi, żebra, kości długie, kości pasa barkowego. Jest to pierwsze znalezisko w świecie kompletnej żuchwy i kości długich tego gatunku (znane do tej pory tylko z pokrewnych rodzin Capitosauridae).
Prócz płazów w tym okresie żyją tez gady naczelne. Znaleziono szczątki drapieżnych fitozaurów. Były one podobne pokrojem ciała i pyska do dzisiejszych gawiali, można je uznać z dużym prawdopodobieństwem za ścisłe odpowiedniki ekologiczne. Przesunięcie nozdrzy na czoło i zaczątki wtórnego podniebienia niewątpliwie ułatwiało fitozaurom życie
w wodzie.
Aetozaury to stosunkowo niewielkie, parometrowej długości tekodonty, z rozbudowanym pancerzem z płyt kostnych wokół ciała. Ich pyski były wydłużone na końcu w nieduży ryj,
a tępe zęby wskazują na przystosowanie do roślinożerności. Prawdopodobnie odżywiały się ryjąc w ziemi i szukając szczątków roślin.
Wśród kości krasiejowkich szczątki ściśle lądowych gadów są rzadkie. Najbardziej intrygujące są kości znalezione na górnym poziomie, a zidentyfikowane jako należące do pradinozaura. Jest to jeden z najstarszych okazów tej grupy gadów. Było to niewielkie zwierzę, ok. 1,5 metra wysokości. Jego miednica ma cechy znane tylko u bardzo pierwotnych dinozaurów, natomiast budowa kręgów szyjnych jest znacznie bardziej zawansowana. Szczególną cechą gatunku z Krasiejowa zbliżającą go do dinozaurów ptasiomiednicznych, jest wydatny ostry dziób na wierzchołku żuchwy. Wskazuje to na roślinożerność. Mozaikowy zestaw cech anatomicznych ustawia ten gatunek wiekowo i anatomicznie pośrodku pierwszych rozgałęzień drzewa rodowego dinozaurów.
Prócz wyżej wymienionych w Krasiejowie znaleziono również kości czaszki, kręgi szyjne
i ogonowe należące do dużego gada drapieżnego – teratozaura. Mógł on osiągać 5 metrów długości.
Prócz tego znajduje się również skamieniałości drobnych triasowych kręgowców oraz bezkręgowców.
Przegląd znalezisk.
Podczas kilkuletnich badań znaleziono ogromną liczbę szczątków triasowych kręgowców oraz bezkręgowców.
Bezkręgowce wodne:
Kilkadziesiąt skorupiaków liścionogich Conchostraca oraz zastąpione przez minerały skorupy małży
z takich jezior obejmowało w przybliżeniu teren dzisiejszej Polski południowej, Niemiec, Francji. Był to ogromny zbiornik wody słodkiej, jednak dość płytki z licznymi mieliznami
i wysepkami. W okolicach dzisiejszego Krasiejowa znajdowała się prawdopodobnie delta rzeczna. Właśnie owa rzeka nanosiła kości martwych zwierząt, gromadząc je w jednym miejscu. Stanowisko paleontologiczne w Krasiejowie nie jest bowiem stanowiskiem katastroficznym. Nie znajdujemy tutaj szkieletów artykułowanych (czyli zachowanych zgodnie z anatomiczymi prawidłami), a raczej bezładnie porozrzucane szczątki.
Kości występują na dwóch poziomach. Poziomy te różnią się składem gatunkowym. Na dolnym horyzoncie dominują kości zwierząt wodnych: metopozaurów, cyklotozaurów, fitozaurów. Górny poziom to nagromadzenie zwierząt bardziej lądowych: aetozaurów, dinozaurów. Być może dolny poziom to dno zbiornika wodnego, a górny to już jego brzeg.
Trias jest to rozkwit wielkich płazów, zwanych meandrowcami lub labiryntodontami. Nazwa pochodzi od charakterystycznie uformowanego szkliwa zębowego tworzącego liczne wgłębienia na powierzchni zęba. W Krasiejowie spotykamy szczątki dwóch przedstawicieli tej grupy.
Metopozaury były wodnymi drapieżnikami. Budowa ich szkieletu wskazuje, że prawdopodobnie spoczywały na dnie zbiornika wodnego czyhając na przepływające ryby. Polowały otwierając paszczę i zasysając wodę wraz z potencjalna ofiarą.
Osiągały długość około 2 metrów. Czaszka tych zwierząt jest stosunkowo płaska. Oczodoły umiejscowione są nietypowo, bo w przedniej części czaszki - blisko nozdrzy. Takie umiejscowienie oczu mogło być pomocne przy polowaniu w mętnej wodzie przydennej.
Cyklotozaury różnią się od metopozaurów przede wszystkim umiejscowieniem oczu. Oczodoły są w tylnej części czaszki. Były raczej drapieżnikami lądowymi, biologią życia mogły być zbliżone do dzisiejszych aligatorów. Osiągały długość nawet do 3-4 metrów.
W Krasiejowie natrafiono na czaszkę cyklotozaura z żuchwą, a także na liczne kręgi, żebra, kości długie, kości pasa barkowego. Jest to pierwsze znalezisko w świecie kompletnej żuchwy i kości długich tego gatunku (znane do tej pory tylko z pokrewnych rodzin Capitosauridae).
Prócz płazów w tym okresie żyją tez gady naczelne. Znaleziono szczątki drapieżnych fitozaurów. Były one podobne pokrojem ciała i pyska do dzisiejszych gawiali, można je uznać z dużym prawdopodobieństwem za ścisłe odpowiedniki ekologiczne. Przesunięcie nozdrzy na czoło i zaczątki wtórnego podniebienia niewątpliwie ułatwiało fitozaurom życie
w wodzie.
Aetozaury to stosunkowo niewielkie, parometrowej długości tekodonty, z rozbudowanym pancerzem z płyt kostnych wokół ciała. Ich pyski były wydłużone na końcu w nieduży ryj,
a tępe zęby wskazują na przystosowanie do roślinożerności. Prawdopodobnie odżywiały się ryjąc w ziemi i szukając szczątków roślin.
Wśród kości krasiejowkich szczątki ściśle lądowych gadów są rzadkie. Najbardziej intrygujące są kości znalezione na górnym poziomie, a zidentyfikowane jako należące do pradinozaura. Jest to jeden z najstarszych okazów tej grupy gadów. Było to niewielkie zwierzę, ok. 1,5 metra wysokości. Jego miednica ma cechy znane tylko u bardzo pierwotnych dinozaurów, natomiast budowa kręgów szyjnych jest znacznie bardziej zawansowana. Szczególną cechą gatunku z Krasiejowa zbliżającą go do dinozaurów ptasiomiednicznych, jest wydatny ostry dziób na wierzchołku żuchwy. Wskazuje to na roślinożerność. Mozaikowy zestaw cech anatomicznych ustawia ten gatunek wiekowo i anatomicznie pośrodku pierwszych rozgałęzień drzewa rodowego dinozaurów.
Prócz wyżej wymienionych w Krasiejowie znaleziono również kości czaszki, kręgi szyjne
i ogonowe należące do dużego gada drapieżnego – teratozaura. Mógł on osiągać 5 metrów długości.
Prócz tego znajduje się również skamieniałości drobnych triasowych kręgowców oraz bezkręgowców.
Przegląd znalezisk.
Podczas kilkuletnich badań znaleziono ogromną liczbę szczątków triasowych kręgowców oraz bezkręgowców.
Bezkręgowce wodne:
Kilkadziesiąt skorupiaków liścionogich Conchostraca oraz zastąpione przez minerały skorupy małży
- Owady
Skrzydło pokrywowe chrząszcza
- Ryby ganoidowe
- Ryby dwudyszne
- Płazy tarczogłowe
- Metoposaurus – kilkadziesiąt czaszek, żuchw, obojczyków, setki kręgów, międzyobojczyków, kości długich
- Cyclotosaurus – czaszki, żuchwy, międzyobojczyki, kręgi, kości długie
- Gady naczelne:
- fitozaury – Paleorhinus – kości długie, żebra, żuchwy
- aetosaury – Stagonolepis – tarczki kostne, fragmenty czaszki
- rauizuchidy – Teratosaurus – fragmenty czaszki
- pradinozaur – kości długie, kręgi, fragmenty czaszki