O naukowym wymiarze astrologii wczesnonowożytnej podczas seminarium CBEW

„Praktyka gwiaździarska wczesnej nowożytności” to temat seminarium, które zorganizowało Centrum Badań Epok Wczesnonowożytnych Uniwersytetu Opolskiego. Odbyło się 10 października 2025 roku w Villi Academica. Wydarzenie zgromadziło badaczy i studentów z różnych polskich ośrodków naukowych, dowodząc, że gwiaździarstwo było niegdyś kluczowym, interdyscyplinarnym elementem kultury i nauki.

Seminarium odrzuciło ezoteryczne rozumienie astrologii i przedstawiło ją jako system oparty na prawach logiki, ściśle związany z ówczesnymi trendami naukowymi. Prelegenci zaprezentowali, jak ruchy ciał niebieskich wpływały na najważniejsze sfery życia publicznego i prywatnego.

Dr hab. Sylwia Konarska-Zimnicka, prof. UJK (UJK w Kielcach) przygotowała wystąpienie „O gwiazdach, zdrowiu, Uniwersytecie Krakowskim i dworze królewskim. Casus Macieja z Miechowa”. Omówiła w nim powstanie i wpływ Katedry Astrologii na Uniwersytecie Krakowskim oraz ścisłe związki tej dyscypliny z astronomią i jatromatematyką, czyli medycyną opartą na ciałach niebieskich. Wskazała też, że różne rodzaje horoskopów służyły celom politycznym i medycznym.

Wykład zatytułowany „Międzynarodowe znaczenie Uniwersytetu Krakowskiego w zakresie astronomii i astrologii w XV wieku” przygotował natomiast prof. dr hab. Krzysztof Stopka (dyrektor Muzeum UJ). Podkreślił w nim, że Kraków, między innymi dzięki reformom Macieja Miechowity, był kluczowym ośrodkiem naukowym o międzynarodowej renomie. Praktyka gwiaździarstwa miała w nim charakter unaukowiony i laboratoryjny, czyniąc uniwersytet potężną „maszyną dydaktyczną” i miejscem diagnostyki zjawisk.

„W kręgu ludzkich potrzeb, piękna natury i astropsychologii architektury” to z kolei temat prelekcji dr. hab. inż. arch. Bogusława Szuby, prof. PANS (PANS w Nysie). Wyjaśnił w nim, jak symbolika znaków zodiaku, związana z fazami księżyca, wpływała na powstawanie stylów i budowli. Jednocześnie zwrócił uwagę na powiązania tej wiedzy z aksjologią i hierarchią wartości w kontekście ludzkich potrzeb rozumienia świata.

Seminarium „Praktyka gwiaździarska wczesnej nowożytności” było istotnym głosem w debacie nad historią nauki. Udowodniło, że dawne spojrzenie na wszechświat było ściśle zintegrowane z życiem społecznym, medycznym i politycznym epoki. Prof. dr hab. Mirosław Lenart, dyrektor CBEW, podkreślił: „W kontekście epoki możemy mówić o astrologii jako o nauce. Był to system oparty na logice i matematyce, który miał praktyczne zastosowania”.

Centrum Badań Epok Wczesnonowożytnych powstało w listopadzie 2024 roku, by badać dziedzictwo kulturowe renesansu i baroku w Polsce oraz popularyzować wyniki tych badań. Jego praca jest finansowana z subwencji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla Uniwersytetu Opolskiego.

GALERIA