Wielogłos o mniejszościach. Międzynarodowy kongres w Opolu

23–24 września 2025 r. Opole będzie miejscem jednej z najważniejszych w Polsce debat o mniejszościach narodowych i etnicznych. Kongres o Mniejszościach, organizowany przez Uniwersytet Opolski, połączy naukę, politykę i praktykę społeczną, by rozmawiać o wielokulturowości i miejscu mniejszości w Europie. A wszystko to przy współudziale szerokiego grona partnerów instytucjonalnych, gości z kraju i z zagranicy, przedstawicieli rządu RP, Sejmu RP, środowisk mniejszości narodowych i etnicznych z Polski i Europy oraz przedstawiciela Komisji Praw Człowieka ONZ.

– Temat mniejszości ma zupełnie niezwykłe znaczenie. Mamy świadomość tego, jak pięknie zróżnicowany jest nasz region w tej materii. To zróżnicowanie jest zawsze źródłem siły i tego dowodzi historia naszego kraju. Chcielibyśmy, żeby także i w tym roku mury naszej uczelni stały się miejscem, w którym odbędzie się merytoryczna debata dedykowana kwestiom mniejszości – podkreślił 8 września br. na konferencji prasowej poświęconej wydarzeniu prof. Jacek Lipok, rektor Uniwersytetu Opolskiego.

Już w dniu otwarcia, w Sali im. Orła Białego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, odbędzie się panel inauguracyjny „Mniejszości narodowe i etniczne w Europie – wartość wielokulturowości” z udziałem ekspertów m.in. z Niemiec, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Następnie uczestnicy będą świadkami wyjątkowego wydarzenia – wyjazdowego posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, otwartego dla uczestników Kongresu.

Kolejne bloki tematyczne dotyczyć będą polityki państwa wobec mniejszości, ochrony języków regionalnych i mniejszościowych – od kaszubszczyzny, przez język łemkowski, po niemiecki na Węgrzech – oraz edukacji, praw obywatelskich, obecności mniejszości w mediach i w polityce. Dyskusje obejmą też sytuację Polaków na Litwie, wyzwania związane z migracjami i globalizacją oraz pamięć historyczną, m.in. wokół Akcji „Wisła”.

Drugi dzień obrad obejmie równolegle Forum administracji publicznej, tj. spotkanie przedstawicieli instytucji publicznych, które realizują zadania na rzecz mniejszości, forum naukowe oraz kolejne panele dyskusyjne poświęcone m.in. integracji społecznej, wyzwaniom demograficznym, migracjom czy roli kobiet jako „mniejszości symbolicznej” w przestrzeni publicznej. Ostatnim akcentem Kongresu będzie panel podsumowujący „Europejska perspektywa dla mniejszości”.

Znaczenie wydarzenia dla regionu zaakcentowała również Monika Jurek, Wojewoda Opolski. – Oprócz samego kongresu będziemy również mieli wydarzenia towarzyszące tej konferencji. W poniedziałek, 22 września, w Opolskim Urzędzie Wojewódzkim odbędzie się wyjazdowe posiedzenie Sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, natomiast dzień później – wyjazdowe posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych. W środę, 24 września, będziemy gościć pełnomocników do spraw mniejszości narodowych i etnicznych ze wszystkich 16 województw – zaznacza. – Chcemy się dowiedzieć, jak te kwestie są postrzegane i realizowane w innych województwach. Stąd forum pełnomocników, nawiązanie współpracy, goszczenie posłów i komisji na naszym terenie, żeby podzielić się przykładami dobrych praktyk, jakie mamy niewątpliwie w naszym województwie.

Znaczenie wydarzenia dla regionu akcentuje także samorząd. – Słowo wspólnota, współpraca i dialog to w naszym województwie nie tylko słowa zapisane w strategii, ale to są realne działania. Te działania są potrzebne, abyśmy wzajemnie lepiej się poznali, wzajemnie lepiej mogli funkcjonować i się rozwijać. Jako samorząd województwa opolskiego wspieramy stowarzyszenia promujące dziedzictwo mniejszości i wielokulturowość, powołaliśmy pełnomocnika ds. wielokulturowości, a nasze działania obejmują także wsparcie dla społeczności ukraińskiej, która znalazła tu swój dom – mówi Zuzanna Donath-Kasiura, Wicemarszałkini Województwa Opolskiego.

– Mniejszości narodowe, etniczne oraz grupy językowe świętują w tym roku 20-lecie ustawy, która jest dobrą ustawą dla mniejszości narodowych i etnicznych. Ta ustawa to nie tylko dokument prawny, ale to dowód na to, że Polska jest wspólnym domem dla wielu kultur i że jest w nim miejsce dla innych tradycji i języków. Wielokulturowość tym samym jest pokazana nie tylko jako teoria, ale jako praktyka w naszych szkołach czy samorządach, w naszych instytucjach kultury. – dodaje Norbert Rasch, Pełnomocnik Zarządu Województwa ds. Wielokulturowości.

O znaczeniu Kongresu z perspektywy naukowej mówił dr Michał Matheja, Prezes Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej. – Dla Centrum udział w przygotowaniu kongresu to ogromne wyróżnienie – tym bardziej, że jako najmłodsza instytucja w gronie partnerów obchodzimy właśnie pięciolecie działalności. To przedsięwzięcie w pełni wpisuje się w naszą misję: prowadzenie i inicjowanie badań nad tematyką mniejszościową oraz upowszechnianie ich wyników szerokiemu gronu odbiorców.

Do roli partnerów Kongresu odniósł się także Lucjan Dzumla, Dyrektor Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej. – Wielokulturowość stanowi ogromną wartość zarówno dla regionu, jak i całej Polski. Dlatego z satysfakcją angażujemy się w organizację Kongresu, który tworzy przestrzeń do rozmowy i współpracy.

– Dwudziestolecie ustawy o mniejszościach to moment, by nie tylko podsumować dotychczasowe doświadczenia, ale też wyznaczyć nowe perspektywy działań na rzecz różnorodności i praw człowieka. Dlatego w Opolu spotykają się instytucje, badacze i praktycy z Polski i Europy, by wspólnie debatować o demokracji, tożsamości i współistnieniu różnych kultur – podsumowuje dr Marek Mazurkiewicz, adiunkt w Instytucie Nauk o Polityce i Administracji Uniwersytetu Opolskiego. – Naszą ambicją jest stworzenie sieci instytucji, badaczy, po to, żeby korzystać wzajemnie z doświadczeń i wzajemnie się wzbogacać.

Wydarzenie odbywa się pod hasłem Alberta Camusa: „Demokracja nie jest prawem większości, ale ochroną mniejszości”.

Organizatorami Kongresu są: Uniwersytet Opolski, Samorząd Województwa Opolskiego, Wojewoda Opolski, Europejskie Centrum Badań nad Mniejszościami, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej, Instytut Śląski, Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych Oddział Opole oraz Centrum Badań Granic i Regionu UO.

Patronat honorowy nad wydarzeniem objęli: Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Marcin Kulasek oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Marcin Kierwiński.

Patronatu medialnego udzielili: TVP Opole, Radio Opole, NTO – Nowa Trybuna Opolska oraz Neues Wochenblatt.

Organizacja „Międzynarodowej konferencji naukowej: Kongres o Mniejszościach”, która odbędzie się w dniach 23–24 września 2025 r. jest możliwa dzięki wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na podstawie umowy nr KONF/SP/0628/2025/02 z dnia 3 czerwca 2025 r. w ramach programu „Doskonała nauka II”.

Strona Kongresu o Mniejszościach

Konferencja prasowa – GALERIA